อรรถกถาญาณวัตถุสูตรที่ 3

พึงทราบวินิจฉัยในญาณวัตถุสูตรที่ 3 ต่อไป. ข้อว่า "ตํ สุณาถ
พวกเธอจงฟังญาณวัตถุนั้น" ได้แก่พวกเธอจงฟังการแสดงญาณวัตถุนั้น.
ญาณนั่นเอง พื้งทราบว่า ญาณวัตถุ ในคำนี้ว่า ญาณวตฺถูนิ นี้. ใน
ญาณ 4 มี ชรามรณญาณ เป็นอาทิ ญาณที่ 1 มี 4 อย่างคือ สวนมยญาณ
(ความรู้อันสำเร็จด้วยการฟัง ) สัมมสนญาณ (ความรู้อันเกิดจากการ
พิจารณา) ปฏิเวธญาณ ( ความรู้อันเกิดจากการรู้แจ้งแทงตลอด)
ปัจจเวกขณญาณ (ความรู้อันเกิดจากการพิจารณา ). ญาณที่ 2 ก็เหมือน
กัน. ส่วนญาณที่ 3 เว้นสัมมสนญาณเสีย จึงมีเพียง 3 อย่างเท่านั้น.
ญาณที่ 4 ก็เหมือนกัน เพราะว่า โนโลกุตรธรรม ย่อมไม่มีสัมม-
สนญาณ. แม้ในคำว่า "ชาติยา ญาณํ ความรู้ในชาติ" เป็นต้น
ก็มีนัยนี้แหละ. ข้อว่า "อิมินา ธมฺเมน ด้วยธรรมนี้" คือ ด้วย
สัจธรรม 4 นี้ หรือด้วยมรรคญาณธรรม.
ในบทว่า ทิฏฺเฐน เป็นต้น มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้. บทว่า ทิฏฺเฐน
ได้แก่อันตนเห็นแล้วด้วยญาณจักษุ ( ดวงตาคือปัญญา). บทว่า วิทิเตน
ได้แก่รู้แล้วด้วยปัญญา. บทว่า "อกาลิเกน ให้ผลไม่มีกำหนดกาล"
ได้แก่ให้ผลในลำดับแห่งการรู้แจ้งแทงตลอดไม่ละเลยกาลไรๆ เลย. บทว่า
" ปตฺเตน ถึงแล้ว" แปลว่า บรรลุแล้ว. บทว่า "ปริโยคาฬฺเหน
หยั่งรู้แล้ว คืออันตนหยั่งรู้แล้ว ได้แก่เข้าถึงด้วยปัญญา. บทว่า "อตี-
ตานาคเต นยํ เนติ นำนัยในอดีตและอนาคตไป" ได้แก่นำนัยในอดีต
และอนาคตไปโดยนัยมีอาทิว่า "สมณะหรือพราหมณ์เหล่าใดเหล่าหนึ่ง."